Een wolf bij zijn oren pakken – Sana Valiulina

Het onvergankelijk bestel kent vier elementaire oerstoffen: twee ervan zijn zwaar: aarde en water die door hun gewicht vanzelf naar onder getrokken worden. De beide anderen zijn gewichtloos, daar er niets op drukt, gaan zij naar boven: lucht en vuur, en vuur is dan nog lichter dan lucht. En alle vier, hoe ver dan ook uiteen geplaatst, vormen zich uit elkaar en gaan in elkaar over…. . Maar dan het vijfde element, waarvan ’t geheim ons steeds ontgaat, doch zonder welk heel ons heelal uiteen zou spatten…. . “Zoek het vijfde element Tiberius”.

Ik begin deze recensie met een stukje van de flaptekst: ‘Als de bejaarde keizer Tiberius, die zich op Capri heeft teruggetrokken en per brief het Romeinse imperium regeert, op de rots naar de zeetelegraaf staat te turen, wordt hij verteerd door angst. Zal zijn plan op de machtsbeluste Sejanus uit te schakelen slagen of wordt hij zelf vermoord, als het hem niet lukt om snel genoeg naar Syrië te vluchten?’

Wanneer je dit leest verwacht je wellicht een spannend avontuur, misschien gelardeerd met flink wat actie. Zo’n boek is dit echter beslist niet. Het verhaal is vooral gevuld met gedachten, overpeinzingen en dromen van Tiberius. In het tweede deel van het boek worden de gedachten uitgesproken tegen zijn slang Koran.

Tiberius is gek op mythen en er worden er nogal wat aangehaald, meestal maar in een paar regels, je hoeft deze mythen niet te kennen om het boek te kunnen volgen, Valiulina geeft voldoende informatie. Ik kende niet alle mythen en sommige zijn zo intrigerend dat ik ze na het lezen van dit boek opgezocht heb.

Op blz. 26 lezen we: ‘Toen Tiberius nog dacht dat de goden op mensen leken, kon hij zich geen voorstelling maken van Helios. Zijn Helios, dat was Icarus die ondersteboven naar beneden tuimelt terwijl de vliegende Daedalus, zijn vader, machteloos toekijkt.’ Deze naar beneden tuimelende Icarus zien we op de kaft van het boek. 

Geschiedkundig klopt alles, alleen de gedachten van Tiberius zijn door de schrijfster bedacht, maar ook die gedachten zijn weer gevuld met bestaande mythen en geschiedkundige feiten.

In deel I is Tiberius op Rhodos, deel II speelt 51 jaar later op Capri.

Om te weten wat iemand wil kun je je ogen gebruiken, ogen zijn een functie van de ziel waardoor deze de wereld kan zien, het werkt ook andersom, je kunt de ogen van een ander als een venster gebruiken om in diens ziel te kijken en een heimelijke wens te lezen. Dit is voor mij een conclusie van wat zich in, het mooi geschreven, tweede hoofdstuk afspeelt.

Deel I, hoofdstuk III, lijkt wel een geschiedenisles, ik heb het met belangstelling gelezen, maar voor achtergrondinformatie is het erg lang en het is niet voorstelbaar dat Tiberius zo uitgebreid over zijn eigen geschiedenis nadenkt, deze overdenkingen van Tiberius  zijn een manier van de schrijfster om de lezer informatie te geven. 

En informatie is er volop. Wat een geweldig web van familieverbanden, onvoorstelbaar. Bijvoorbeeld, Keizer Gaius Octavianus Augustus scheidt van zijn vrouw en dwingt Tiberius Claudius Nero om ook te scheiden. Vervolgens trouwt Augustus met de ex-vrouw van Tiberius Claudius Nero op wie hij verliefd was geworden, zij heet Livia. Dat kan allemaal wanneer je keizer bent. Rome maakt zich vrolijk om het feit dat uit dit huwelijk al na drie maanden een kind geboren wordt, ‘De goden zegenen dit huwelijk.’ De zoon uit dit huwelijk heet Tiberius Claudius Nero. Genoemd naar de man die natuurlijk zijn echte vader is.

In hoofdstuk III, tevens een stukje dat hoogst actueel is, Augustus neemt bepaalde maatregelen: ‘Dit alles met goedkeuring van de Senaat, die net als het volk orde boven vrijheid verkoos.’ Tegenwoordig zijn er velen die ‘vrijheid’ boven alles stellen. 

Op Rhodos valt Tiberius in een tempel van Athene in slaap, in zijn droom, waarin hij aanwezig is bij een groot banket met allemaal bekende gestorven Romeinen,  zegt hij dat hij bij dat banket is om erachter te komen wat hem te wachten staat. Daar zal hij pas op Capri als oude man achter komen. Daar op Capri hoort hij ook wat er gebeurde terwijl hij in de tempel lag te dromen, het zet zijn leven op zijn kop.

In de flaptekst wordt verwezen naar Sejanus met wie Tiberius in een machtsstrijd is gewikkeld. Deze Sejanus wordt pas op blz. 213 genoemd en dan niet door Tiberius, want die wil deze naam niet meer uitspreken, het is zijn overleden zoon Drusus, met wie Tiberius een lang gesprek heeft die eindelijk het beestje bij de naam noemt. Valiulina vertelt dit allemaal erg mooi en vlot, wanneer je je openstelt voor het boek kun je het moeilijk wegleggen.

De schrijfster heeft zich grondig op dit boek voorbereid, ze heeft een degelijk erudiet werk geschreven, van de lezer wordt verwacht dat deze er voor gaat zitten, nadenkt en  af en toe moeite doet, dan volgt de beloning vanzelf. Mooi boek!

Te vinden op internet: België.  Radio 1 – home – programma’s – Interne keuken – Een wolf bij zijn oren  pakken. Hierin een boeiend gesprek met de schrijfster over dit boek.   Sana Valiulina zegt in het radioprogramma dat je af en toe in het verhaal moet uitzoeken over wie het gaat, vanwege het feit dat veel mensen dezelfde naam hebben: ‘We moeten moeite doen in het leven, anders is het toch eigenlijk niet de moeite waard’.

Het boek is trouwens zonder opzoekwerk goed te lezen, en voor wie er toch niet helemaal uitkomt is er als service door de schrijfster een ‘Wie is wie’ lijst toegevoegd.

Een wolf bij zijn oren pakken.

Sana Valiulina.

Prometheus-Amsterdam.

Verschenen in mei 2020