Strepen aan de hemel. G.L. Durlacher.

‘Het gevoel dat de wereld min of meer discreet wegkijkt of onbewogen toekijkt als er honderdduizenden om je heen systematisch gedood worden en je zelf weet dat elke dag dat je nog leeft een wrange grap van het toeval is, kan niet adequaat verwoord worden.’

Strepen aan de hemel bestaat uit vier essays; Strepen aan de hemel, Het begin van de reis, De illusionisten en Bevrijdingen. Ik bespreek dit boek nu niet helemaal, maar kijk als aanvulling op Is dit een mens van Primo Levi, alleen naar het eerste hoofdstuk. Het boek is bijzonder interessant en ik kom er zeker op terug.

In augustus 1944 zien de gevangenen van Auschwitz vliegtuigen van de geallieerden overtrekken.  Later zien ze weer vliegtuigen, maar ook nu vliegen ze hoog over het kamp.

Durlacher: ‘Hadden ze ons vergeten daarbuiten, daarboven? Waren de olieraffinaderijen van Blechenhammer en Trezbinia belangrijker dan wij en onze verbrandingsovens? In de maand die nu volgden brandden zij niet meer dag en nacht. De joden uit Hongarije hadden het lijden op aarde bijna achter zich. Uit Westerbork kwam het laatste transport: 1019 mensen, waarvan 470 niet onmiddellijk aan de vlammen ten prooi vielen. Onder hen Anne Frank, toen nog een onbekende in de oceaan des doods’. 

Durlacher worstelt vooral met de vraag waarom de wereld niets voor hen deed.  Het bombardement van 13 september 1944, op Auschwitz-Monowitz, dat Levi in zijn boek beschrijft, leek even op een teken dat ‘buiten’ hen niet vergeten was. Men hoopte dat de Krematoria getroffen waren, maar dat was niet zo.

Waarom de vraag of men de gevangenen in de kampen vergeten was, zolang niet gesteld is ook voor Durlacher niet duidelijk. Hij gaat dieper op deze vraag in en komt tot verpletterende conclusies.

Ook kijkt hij naar het moment dat kennis over de gruwelijkheden in de kampen bekend werd bij Duitsers, geallieerden en burgers. De volgende vraag is dan natuurlijk; wat deed men met die kennis?  Het antwoord op die laatste vraag is schokkend.

Durlacher: ’Het duurt tot 1942 voor de geallieerden de moeizame overeenstemming  over een gezamelijke verklaring kunnen bereiken die Duitsland veroordeelt vanwege zijn uitroeiingspolitiek en waarin van vergelding en straf sprake is.’  Daar zal Hitler van geschrokken zijn. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Durlacher concludeert dat deze met veel inspanning uitgebrachte verklaring de vernietigingspolitiek geenszins remt.

Vluchten was voor Joodse mensen vrijwel onmogelijk omdat geen enkel land hen op wilde nemen, ook Amerika en Engeland niet. Er werden dringende verzoeken aan de geallieerden gedaan om bommenwerpers tegen de kampen in te zetten.  Lees waarom dat volgens Washington en Londen niet kon, en wat er van hun argumenten niet klopte.

En over het bombardement waarover Primo Levi schrijft lezen we hier: ‘De verdoolde bommen op Birkenau waren slechts een schoonheidsfoutje; bij een poging aan de Duitse luchtafweer te ontkomen, bevrijdde een geallieerde piloot zich van zijn bommenlast.’ 

De huidige uitgave van Strepen aan de hemel bevat de verhalen uit Strepen aan de hemel, Drenkeling, Quarantaine en Niet verstaan. Voor 15 euro.

Strepen aan de hemel.

G.L. Durlacher.

Uitgeverij: L.J. Veen.