De keuze – Edith Eva Eger

Het is nu onze beurt. Dokter Mengele heft zijn vinger. “Is zij je moeder of je zus?’ vraagt hij. ……… Ik zeg het woord dat ik de rest van mijn leven heb geprobeerd uit mijn bewustzijn te verbannen, het woord dat ik weiger me te herinneren, tot vandaag. “Moeder,” antwoord ik. Mengele stuurt mijn moeder naar links. Hij duwt me naar rechts. Naar de andere kant. Naar het leven.

Dit boek is niet alleen het verslag van het verblijf van de schrijfster in Auschwitz, Eger gebruikt haar ervaringen om mensen te helpen vrijheid te vinden. Om die reden bestaat “De keuze” uit drie delen; het verhaal van de overleving, het verhaal van de genezing en verhalen uit de praktijk van Eger als psychologe. 

Het verhaal over Auschwitz laat ook hier de duistere kant van het kwaad zien. Eger maakt gruwelijke dingen mee en heeft veel tijd nodig om deze na de bevrijding te verwerken, helemaal verwerken zal haar nooit lukken.

Tijdens de, laatste, seideravond stelt Edith Eva de bekende vraag aan haar vader: “Waarom is deze avond anders dan alle andere avonden?” Na de maaltijd loopt mijn vader langs de tafel en hij kust ieder van ons op het hoofd. Hij huilt. Waarom is deze avond anders dan alle andere avonden? Voordat de zon opkomt, zullen we het weten.

Eger is niet wraakzuchtig, ze bekijkt wat ze meemaakt vanuit een breed perspectief, wanneer de ss de joden, vanwege de komst van het Russische leger, vanuit Auschwitz door Duitsland jagen worden ze door kinderen bespuugd. “ Wat verdrietig,” denk ik “dat deze kinderen gehersenspoeld zijn om mij te haten.” 

Eger overleeft de oorlog ternauwernood, ze moet opnieuw leren lopen, leren schrijven – ze moet zich de lettervormen herinneren, leren praten. Ze heeft een gebroken rug. Artsen zullen de overlevenden helpen lichamelijk weer gezond te worden. ‘Maar niemand legt ons de psychologische kant van herstel uit. Het zal vele jaren voordat ik die begin te begrijpen.’ Ze gaat lijden aan depressies.

De twee delen van het boek die handelen over de periode na Auschwitz, de periode waarin Eger moet leren leven met de herinneringen, zijn bijzonder lezenswaardig, ze geven een indringend beeld van de gevolgen van het verblijf in Auschwitz. Eger zal decenia nodig hebben om te beseffen dat verontrustende lichamelijke reacties die ze regelmatig ervaart, zelfs als ze al een eind in de tachtig is, een automatische reactie op een trauma zijn. Het is een normale en natuurlijke reactie, ze verzet zich tegen het beeld dat posttraumatische stress een stoornis wordt genoemd.

“Komen we er weer bovenop?” vraag ik aan Magda. (De zus met wie ze in het kamp zat). “Ja,” antwoordt ze. “Nee. Ik weet het niet. Eén ding weet ik wel: Hitler heeft ons absoluut in de vernieling geholpen.” 

Het duurt jaren voordat iemand haar aanraadt om het verleden te verwerken in plaats van weg te duwen. Eger leidt na de oorlog een bijzonder leven, van straatarme inmmigrant, in Amerika, werkt ze zich met horten en stoten op tot een gerespecteerd psycholoog. Het verloop van haar levensreis wordt vlot en zakelijk beschreven, maar de inzichten die ze opdoet krijgen meer aandacht en zijn inspirerend. Haar hoofdthema is; leef niet volgens het beeld van wat je, van anderen of jezelf, moet zijn.

Wanneer ze in de vijftig is wordt ze gevraagd om een toespraak in Berchtesgaden te houden. Het is confronterend en ze heeft er grote moeite mee, eenmaal in Duitsland komt het idee van een bezoek aan Auschwitz op. Ze vraagt haar zus om mee te gaan, “Wat voor gestoorde mascochist denk je dat ik ben?, roept Magda uit. “Waarom zou ik daar in vredesnaam terug willen keren? Waarom wil jij dat?” 

‘De keuze’ is een bijzonder boek omdat er veel aandacht gaat naar het leven na Auschwitz en omdat Edith Eva Eger haar inzichten gebruikt om anderen te leren leven in vrijheid.  Het is een mooi geschreven boek, je leert er veel van en het is moeilijk weg te leggen.

De keuze.

Edith Eva Eger.

2017 – Negende druk juli 2021

Lev.