Horthy en de strijd om de Hongaarse natiestaat – Perry Pierik

Hongarije negeert uitspraken van Europees hof. De Hongaarse regering van premier Orban trekt zich niets meer aan van uitspraken van het Europees Hof van Justitie en daagt Brussel uit.

Trouw. 14 april 2021. Op de dag dat ik dit boekje las stond onderstaand artikel in de krant. Een voorbeeld van waar het in ‘Horthy en de strijd om de Hongaarse natiestaat’ over gaat.

Perry Pierik probeert van uit de geschiedenis de houding van Hongarije ten opzichte van de Europese Unie te verklaren. Hij doet dat door te kijken naar de recente geschiedenis en richt daarbij de aandacht speciaal op de Hongaarse rijksregent Miklós Horthy. (1868-1957.)

In Hongarij is Horthy voor veel mensen een held die stabiliteit bracht na de roerige revolutiedagen van 1918. Na de Eerste Wereldoorlog viel de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije uit elkaar. Van dit enorme rijk bleef niet veel over, Hongarije verloor ook nog eens tweederde van haar grondgebied. 

Hongarije kwam in een fase terecht dat het als voormalig onderdeel van een groter geheel teruggeworpen was op eigen kracht. Net als in de Duitse Weimar Republiek werd Hongarije in eerste instantie een radenrepubliek. En evenals in Duitsland ging dat gepaard met veel bloedvergieten. Enerzijds werd Hongarije gedomineerd door de buurlanden, anderzijds was het land intern verscheurd. Hongarije was vervolgens het eerste land buiten Rusland waar de communisten een greep naar de macht deden. Vervolgens probeerde de afgezette koning, Karl, weer op de troon te komen, hetgeen mislukte. 

Horthy kreeg het land als rijksregent bestuurlijk weer op de rails en hij zat in de tijd dat Duitsland onder Hitler opkwam stevig in het zadel.

Pierik vertelt hoe Hongarije het verloren land terug wilde en hoe Duitsland daarbij kon helpen. Ook Roemenië, ingeklemd tussen de Sovjet-Unie en nazi-Duitsland koos voor Duitsland en zou vanaf 1940 een trouw bondgenoot blijken te zijn.

In 1941 leidde de samenwerking met Duitsland er toe dat Hongarije deelnam aan operatie Barbarossa. 

In het voorjaar van 1944 werd het voor Duitsland duidelijk dat Hongarije niet meer te vertrouwen was, ze namen de macht in het land over. Dit met dramatische gevolgen voor de joodse bevolking die tot dan toe, ondanks het antisemitisme dat ook in Hongarije bestond, buiten schot was gebleven voor deportaties.

Horthy verdween vervolgens van het politieke toneel en Duitsland belegerde op een bloedige manier Boedapest en ondernam enkele voorjaarsoffensieven. 

Pierik concludeert dat Hongarije zowel slachtoffer als dader in de recente geschiedenis is geweest, waarbij het daderschap het meest opvalt. Zowel in de Eerste- als in de Tweede Wereldoorlog stond Hongarije aan de aanvallende kant. Als onderdeel van het Habsburgse rijk was er gebrek aan identiteit en nationaal besef. Hongarije kampt(e) met een gebrek aan eigenwaarde, dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat er geen goede respons mogelijk is op de rol van het eigen land in de Holocaust. Tevens zorgt dit ervoor dat het land zich wil bewijzen en moeilijk met inmenging van anderen om kan gaan, ook als het inmenging van De Europese Unie betreft waar het land toch lid van geworden is. Horthy volgde een streng traditioneel nationalistische politiek en die politiek wordt in Hongarije vandaag de dag nog gevoerd.

Pierik besteedt aandacht aan de vraag of Horthy een held, een groot-staatsman of een oorlogsmisdadiger was, daar wordt nog heel verschillend over gedacht.

Het boek telt zo’n zeventig pagina’s tekst en daarin wordt kort en goed uitgelegd wat de oorsprong is van het anti-Europa sentiment in Hongarije. 

Helaas ook wat slordigheidjes in het boekje. De tekst in kaartje  (p.17) is Duits en spreekt over geel en rood gekleurde gebieden, in zwart/grijs is het kaartje ook wel duidelijk, maar het staat slordig. Hetzelfde geldt voor een grafische voorstelling van de demografische gevolgen van het Verdrag van Trianon, (p.18) Ook daar zijn de Duitstalige onderschriften overgenomen, maar bij één van de plaatjes is de tekst weggehaald en dat maakt de illustratie als toelichting op de tekst niet zinvol. Je kunt wel inschatten wat er hoort te staan, maar dat is natuurlijk niet de bedoeling. 

Het aantal foto’s had minder gekund, zo wordt op p. 93 Otto Skorzeny éénmaal genoemd, maar er wordt een paginagrote foto van hem geplaatst.

Horthy en de strijd om de Hongaarse natiestaat.

Perry Pierik.

Aspekt.

2021.

Perry Pierik heeft over de periode dat nazi-Duitsland Hongarije  bezette het boek: Hongarije 1944-1945 geschreven.

Over de deportatie van Hongaarse joden is veel te lezen in ‘Ik ontsnapte uit Auschwitz’, van Rudolf Vrba. Citaat uit de bespreking op deze site: ‘Als Vrba te weten komt dat Eichmann van plan is in hoog tempo Hongaarse joden naar Auschwitz te laten komen kan hij niet langer wachten met ontsnappen. Hij wil dat de joden gewaarschuwd worden en gaat er van uit dat er massale opstand zal komen, het zal de Duitsers niet lukken om ook de Hongaarse joden als willoze schapen naar de slachtbank te leiden. Na zijn geslaagde ontsnapping doet hij zijn verhaal, zijn rapport gaat onder meer naar New-York, Londen, Israëlische ambassade in Londen, leiding van Hongarije en het Vaticaan. Wat er vervolgens mee gedaan wordt is een verhaal op zich.’