Duivelseiland – Mandy van Dijk.

Een interneringskamp, het eiland Urk en de Eerste Wereldoorlog.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog hield Nederland zich strikt aan regels die voor ‘onzijdige mogenheden’ golden. Zo moesten troepen van oorlogsvoerende legers geïnterneerd worden en ‘zo ver mogelijk van het oorlogstoneel verwijderd zijn.’ 

Niet alle buitenlandse militairen waren echter van plan om de oorlog in Nederland uit te zitten. Mandy van Dijk laat ons kennismaken met een aantal geïnterneerden die maar één doel hadden: terug naar hun land en weer deel nemen aan de gevechten.

‘Vluchtgevaarlijke’ militairen werden naar het eiland Urk, dat toen 2800 bewoners telde, gebracht. Vanuit Enkhuizen of Kampen was het bijna anderhalf uur varen, zie daar maar eens weg te komen.

De eerste militairen werden ondergebracht in een groot woonhuis waarvan de ramen van tralies voorzien waren, terwijl over de zolderramen prikkeldraad gespannen was. Verder werd een hoge schutting geplaatst en prikkeldraad rondom. De mannen mochten door het dorp wandelen, maar werden begeleid door een gewapende schildwacht.

De geïnterneerden werden in maart 1915 verhuisd naar een speciaal voor dit doel gebouwde barak, het waren er teveel voor het huis geworden. Rondom de barak werden twee hekken van prikkeldraad geplaatst. Een aantal geïnterneerden wordt uitgebreid gevolgd, we lezen wat ze aan het front beleefden, hoe ze op Nederlands grondgebied kwamen en vervolgens op Urk.

De, soms spectaculaire, ontsnappingspogingen worden beeldend beschreven,  de verslagen zijn ware page-turners. Stof voor een spannende film! De ontsnappingspogingen werden altijd voorafgegaan door inginieuze voorbereidingen. De meest opzienbarende is wel de poging om via een tunnel het eiland te verlaten. Een poging die maandelang werk met zich meebracht en waarbij de deelnemers onder zware omstandigheden hun werk deden.

Van Dijk is diep in de historie van Urk, de plaats waar ze opgroeide, gedoken, en we leren veel over het leven op het eiland en over de invloed van de internering  op het dagelijks leven van de bevolking.

Tegen het einde van de oorlog kreeg het kamp een nieuw doel: het opvangen van krijgsgevangenen die zich niet aan de regels hielden, de zgn. ongewenste elementen. Op 17 mei 1918 kwamen de eerste krijgsgevangenen aan. In plaats van officieren ging het nu om soldaten.

Opvallend aan het boek is de mooie schrijfstijl van Mandy van Dijk, het boek leest heerlijk weg. Voor wie, net als ik, nog niet zo bekend is met Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog is dit een mooie bron van informatie, en als je dan ook nog eens, wederom als ikzelf, belangstelling hebt voor de vissersplaatsen langs de Zuiderzee is het dubbel raak.

Duivelseiland.

Mandy van Dijk.

2021.

Atlas Contact.

Voor wie geïnteresseerd is in de Eerste Wereldoorlog is de Stichting studiecentrum Eerste Wereldoorlog (SSEW) een aanrader. Zie hun website.