Een middeleeuwse vraagbaak – Ludo Jongen & Nolanda Klunder.

Is het ook nuttig voor de mens dat hij bovennatuurlijke zaken begrijpt? ‘Onbekend maakt onbemind. Daarom dient elk mens de betekenis van Gods werken te beseffen. Op die manier kan hij daarvan gaan houden en dat leidt tot allerlei goeds.’ 

De Artes-Lucidarus is een middeleeuws naslagwerk waarin vooral theologische vragen worden beantwoord.

Deze Artes-Lucidarius is overgeleverd in een handschrift uit de vijtiende eeuw. Uit de datering van een ander handschrift valt op te maken dat de Artes-Lucidarius voor 1339 geschreven moet zijn.

Bij het samenstellen van de Artes-Lucidarius is gebruik gemaakt van diverse twaalfde-eeuwse Latijnse boeken. In de inleiding ontvouwen de auteurs de veelomvattende geschiedenis van de Artes-Lucidarius. Het is interessant te lezen hoe kennis in de loop der tijd verspreid werd. Rond het jaar 1000 verschenen er encyclopediën waarin men trachtte alle beschikbare kennis te verzamelen.

Men kende drie werelddelen, Europa, Afrika en Azië. Met name over Azië werd flink gefantaseerd. Er leefden, volgens de ‘kenners’ de meest vreemde dieren en mensen zoals menssensoorten zonder hoofd, met hondenkoppen, met één voet die te gebruiken was als zonnescherm, mensen die hun ouders opaten of mensen die konden vliegen met hun enorme oren.

Nog steeds denken veel mensen dat in het middeleeuwse wereldbeeld de aarde plat was, dit is een hardnekkig misverstand, men wist al eeuwen dat de aarde rond was. Voor middeleeuwers draait de aarde niet, hij staat onbeweeglijk stil, de zon en de maan worden als planeten beschouwd.

Het boek is geschreven in een vraag-antwoord vorm tussen een leerling en een meester. De dialoogvorm gaat terug tot Plato. (427-347 v. Chr.).

Na de inleiding volgt de Artes-Lucidarius, op de rechterpagina de middeleeuwse tekst, links de tekst in modern Nederlands. De tekst is voorzien van toelichtingen.

Al lezend verbaas je je over de enorme hoeveelheid onzin die ter berde gebracht wordt, maar dit werd blijkbaar als de waarheid gezien. De antwoorden worden zonder enige vorm van aarzeling gegeven, de meester heeft werkelijk op alles een antwoord. Kwesties betreffende het geloof zijn vanzelfsprekend boven iedere vorm van twijfel verheven, wat de Bijbel en de kerk zeggen is waar. Soms vraag je je af waar de antwoorden vandaan komen, het lijkt er vaak op dat er domweg verklaringen werden bedacht die vervolgens voor waar werden beschouwd.

De vragen en antwoorden behandelen eerst en vooral het geloof, dan de aarde en vervolgens een keur aan onderwerpen van de ‘klok’ tot ‘eb en vloed.’ 

Als voorbeeld enkele vragen en antwoorden.

Heeft de hel ook een bodem? ‘De hel is boven smal en onder zo breed dat niemand behalve God de breedte kent. Niemand heeft ooit de bodem gevonden, want vele zielen vallen eeuwig maar bereiken toch nooit de bodem, volgens de boeken.’ 

Aangezien de zon pas op de vierde dag werd geschapen, wat voor licht was er toen de zon nog niet scheen?  ‘Sommige boeken zeggen dat de wereld werd verlicht door het licht dat van de engelen afstraalde. Andere zeggen: God had een lichtwolk gemaakt, waardoor de wereld verlicht werd.’ 

Verder mooie vragen, zoals, ‘Wie heeft de letters uitgevonden?’ en ‘Wie was de eerste mens die ooit zong?’.  Het is bijzonder dat de eerste mensen volgens het boek al in steden leefden, zo werd Adam geschapen in ‘Hebron’, daar is hij ook gestorven en Abel werd in ‘Damascus’ doodgeslagen.

Het boek geeft een prachtige blik op de middeleeuwse denkwereld.

Een middeleeuwse vraagbaak

Ludo Jongen & Nolanda Klunder

2012

Uitgeverij Verloren

De vraag over het moment waarop er licht verscheen is voor gelovigen die zich daar interesse in hebben altijd een moeilijk te beantwoorden probleem geweest, veel verklaringen zijn het resultaat van flink wat draaien en . In een boek getiteld “Tekst voor tekst”, uit 1987, waarin de hele Heilige Schrift ‘kort verklaard en toegelicht’ wordt b.v. geschreven dat God op de eerste dag licht schiep, hij maakt een scheiding tussen licht en duisternis, maar ‘Deze scheiding van dag en nacht houdt dus nog geen verband met het licht van de zon.’  Op de vierde dag worden zon, maan en sterren geschapen. Het eerste licht kwam dus niet van de zon. De hemellichamen krijgen hun functie toegewezen: de wereld van licht voorzien.