De Dertigjarige Oorlog – Dick Harrison.

De allereerste wereldoorlog 1618-1648

De Dertigjarige Oorlog was een van de grootste rampen die Europa door de eeuwen heen hebben getroffen.

Harrison beschrijft deze oorlog als een territoriaal uitgebreide oorlog. Meestal wordt de Dertigjarige oorlog bekeken vanuit een nationaal standpunt, vanuit Duitsland, Denemarken, Frankrijk of Zweden etc., hier niet. In de inleiding wordt de lezer ervoor gewaarschuwd dat het boek soms een wat gecompliceerde indruk maakt, maar…. de Dertigjarige oorlog was ingewikkeld en rommelig en iedereen die de deelnemers aan het conflict recht wil doen moet dat gewoon accepteren.

Wat begon als een relatief eenvoudig conflict vermenigvuldigde zich tot een onoverzichtelijke hoeveelheid van oorlogen, diplomatieke intriges en vruchteloze onderhandelingen. Het is aan de schrijver te danken dat hij toch een overzichtelijk, goed leesbaar boek heeft afgeleverd.

De Dertigjarige oorlog wordt vaak opgevat als een godsdienstoorlog, een oorlog tussen het Heilige Roomse Rijk onder het huis Habsburg in Oostenrijk en diens vijanden Frankrijk en Zweden. Toch speelde er veel meer mee, daarover gaat vooral de uitgebreide inleiding van het hoofdstuk waarin de Franse deelname aan de oorlog wordt beschreven.

In de jaren dat de Dertigjarige Oorlog werd uitgevochten vond ook een deel de Tachtigjarige Oorlog plaats. Regelmatig komen we de Nederlanden en hun oorlog tegen. Voor mij was veel van die informatie nieuw, de Tachtigjarige Oorlog was voor mij een godsdienstige strijd van de Nederlanden tegen de Spanjaarden, zo werd het zeker op protestante scholen onderwezen.

We zien ‘onze’ Tachtigjarige oorlog hier in breder verband, heel verhelderend. Zo lezen we dat de belangrijkste reden waarom dit dichtbevolkte en economisch welvarende gebied in een bijna permanente oorlogszone veranderede de ontevredenheid over de Habsburse belastingen was. De Habsburgers regeerde onder andere over Spanje. De Spaans-Nederlandse machtsstrijd bleef geen zaak tussen alleen Spanje en de Nederlanden.

Toen Frankrijk aan de oorlog deel ging nemen veranderde er veel voor de Spanjaarden, ze konden niet meer hun legers door Frankrijk naar de Nederlanden, het vervoer moest nu over zee. En daarmee komen Nederlandse zeehelden als De With en Maarten Tromp in het verhaal.

In de voorgeschiedenis van de oorlog gaat Harrison alle landen die bij de Dertigjarige oorlog betrokken waren langs en vertelt in het kort hoe deze er voor het uitbreken van de oorlog voorstonden.

Er wordt veel aandacht geschonken aan de achtergrond van het leven in de Dertigjarige oorlog. Het mooist vind ik het stuk over ‘De bagagetros’. Veel soldaten brachten hun vrouwen, minnaressen en bedienden mee. De bagagetros maakte een veldtocht tot een demografisch project, een ware volksverhuizing. Een bagagetros vervoerde proviand, hier leefde de vrouwen en kinderen van de soldaten, maar ook hordes narren, toneelspelers, zelfverklaarde genezers en prostituees. Het wemelde er verder van marketenters die van alles verkochten. De bagagetros kon gemakkelijk vier of vijf keer zo groot worden als de strijdende krachten.

Harrison verandert het perspectief regelmatig en richt zijn aandacht niet alleen op koningen, keizers en soldaten, maar ook op de slachtoffers, de boeren en de burgers. Hiervoor gebruikt hij veel historische bronnen die ons een beeld geven van het ellendige leven van de boeren en burgers. Zo vonden soldaten het vanzelfsprekend dat ze roofden, verkrachtte en verwoestte, dat was het gevolg van een oorlog. Een voorbeeld is de strijd om Maagdenburg. Dat conflict liep uit op een zondvloed van lijden en vernietiging.

Naar mate de oorlog langer duurde werd hij moeilijker te overzien. De fronten waren talrijk en lokale oorlogen waren verstrengeld met internationale conflicten. De oorlog werd geografisch steeds gefragmenteerde. De acties van de legers waren zelden op elkaar afgestemd en de triomf in de ene maand werd gemakkelijk gevolgd door een ramp in de volgende maand.

Aan het eind van dit indrukwekkende boek besluit Harrison met de conclusie dat de Dertigjarige Oorlog een van de grootste rampen was die Europa door de eeuwen heen hebben getroffen. En dat de oorlog samenviel met pestepidemieën die meer levens kostte dan oorlogen, maakte het nog erger.

De Dertigjarige Oorlog is een bijzonder goed geschreven boek biedt een geweldig totaaloverzicht van een periode waarin erg veel gebeurde.

De Dertigjarige Oorlog.

Dick Harrison.

2018

Uitgeverij Omniboek

We maken in dit boek ook kennis met Frederik V, die in 1619 werd gekozen tot koning van Bohemen. Frederik was een kleinzoon van Willem van Oranje en Maurits was zijn oom. Na enkele maanden moest Frederik uit Bohemen vluchten omdat zijn leger door katholieke legers van de Rooms-Duitse keizer onder de voet gelopen werd. Vanwege zijn korte regeerperiode kreeg hij de bijnaam ‘De winterkoning.’ Frederik V vluchtte naar de Nederlanden en kwam terecht in Rhenen.