Meer dan alleen Auschwitz – Kevin Prenger.

Ieder genocidepleger ontkent zijn genocide, en het Derde Rijk besloot met enorme inzet van mankracht en middelen de sporen van de moordpraktijken te wissen.

Woorden van priester Desbois, strijder voor erkenning van genocideslachtoffers, slachtoffers van het Derde Rijk, maar ook van IS. Ondanks tientallen jaren onderzoek naar genocide verliest hij de moed niet, nog in februari 2020 zei hij: ‘We moeten liefde brengen daar waar het kwaad zegenviert. 

De Holocaust was meer dan alleen Auschwitz en daarom schenkt Kevin Prenger in dit boek aandacht aan een breed scala onderwerpen rondom de holocaust. Hij brengt resultaten uit onderzoeken van historici, archeologen, journalisten en andere professionals op een toegankelijk geschreven manier samen. Het nauwgezette bronnenonderzoek resulteert in verhalen die de gemiddelde lezer anders niet bereikt hadden.

In de inleiding worden onderwerpen aangeroerd die direct mijn aandacht trekken. Het gaat dan bijvoorbeeld om de vraag of de Duitse bevolking van de gruweldaden in de kampen afwist.

In het nawoord van Sebastian Haffners boek ‘Het leven van een Duitser’, (besproken op deze site) maakt Olivier Pretzel korte metten met wat  veel Duitsers na de oorlog verklaarden: ‘We hebben van niets geweten’. Het boek van Sebastian Haffner zo schrijft Pretzel ontkracht dit antwoord ondubbelzinnig: wie niets zag, zag niets omdat hij niets wilde zien. Kevin Prenger gaat in het eerste hoofdstuk op deze vraag in.

Andere grote vragen, waarvan ik benieuwd was naar het antwoord zijn onder meer: Waarom kwamen de geallieerden de Joden niet te hulp?, en hoe kan het dat ‘doodgewone’ mensen zich ontpoppen tot massamoordenaars? Geen nieuwe vragen, maar wel vragen die nog steeds tot nadenken stemmen. De antwoorden uit het boek voegen een nieuw stukje toe aan het antwoord op deze moeilijk te beantwoorden vragen.

Wie tegenwoordig Auschwitz bezoekt wordt nog steeds geraakt door wat daar te zien is, het beeld is vanzelfsprekend anders dan in de Tweede Wereldoorlog, zo zijn de grote gebouwen van het hoofdkamp omzoomd door groene grasvelden. In de oorlog waren veel kampen droge zandvlakten of modderpoelen. Promo Levi: ‘Dat onafzienbare doolhof van ijzer, modder, cement en rook is de ontkenning van de schoonheid. Binnen het hekwerk groeit geen sprietje gras… .’ . Prenger wijdt een hoofdstuk aan ‘Tuinieren in het ghetto.’  Daarin ook aandacht voor verplicht tuinieren voor Duitsers.

Het hoofdstuk over Woldemar Klingelhöfer handelt dan over we de vraag wat normale mensen tot moordenaars maakt. Klingelhöfer was operazanger en werd Holocaustdader. Ook in een stuk over Benjamin Ferencz, hoofdaanklager in Neurenberg, komt deze vraag terug. Een bijzonder man, hij heeft gezien waartoe de mens in staat is maar blijft optimistisch over de vooruitgang. 

De schrijver heeft een aantal bijzondere verhalen opgedoken, één daarvan is dat van een joodse familie in Oekraïne dat 344 dagen  in duisternis in grotten overleefd heeft, een ander gaat over Joodse parachutisten uit Palestina die in door nazi’s bezet gebied gedropt werden. Vrij zinloos, maar ontzettend moedig, een volgende stuk gaat  niet zozeer over mensen maar over een plek: de Joodse begraafplaats Weissensee in Berlijn, een enorme begraafplaats die de hele oorlog dienst deed en vandaag de dag nog bestaat.

Voor mij is ‘Het verloren transport’ het meest opzienbarende verhaal, het is soms gewoon surrealistisch. Op 10 april 1945 vertrok vanuit concentratiekamp Bergen-Belsen een laatste treintransport met Joodse gevangen. De gevangen stond een ellendige reis te wachten. Niemand wist waar de trein heen zou gaan, ook de Duitsers niet. Men reisde richting Hamburg, vervolgens dwars door het verwoeste Berlijn om te stranden bij het dorpje Tröbitz. Wat mij verbaasde, het surrealistische, is dat de gevangen op momenten dat de trein stilstond uit mochten stappen en vervolgens water gingen verzamelen, eten zoeken, bij boeren aanklopten, knollen uitgroeven, een praatje met elkaar maakte en eten kookten. Deze momenten worden ook gebruikt om de overledenen langs de spoorbaan te begraven. Een overlevende vertelde later dat niemand vluchtte, daarvoor was je teveel verzwakt en gedemoraliseerd. Op een goed moment kon de trein nergens meer heen en was het wachten op de bevrijders.

‘Meer dan alleen Auschwitz’ is een boek met bijzondere aandacht aan onbekend gebleven verhalen rond de genocide uit de Tweede Wereldoorlog. Dit thema wordt in bijzondere verhalen uitgewerkt, fascinerend en vaak gruwelijk. Een aanrader voor wie geschiedenis buiten de bekende paden wil lezen.

Prenger is medewerker van de voortreffelijke website: TracesOfWar.nl   Een bezoek aan deze site is aan te raden.

Meer dan alleen Auschwitz.

Kevin Prenger.

2021.

Just Publishers.