De Poolse oorlog – Perry Pierik.

7 september 1939: De Poolse strijdkrachten bevinden zich vrijwel langs het gehele front in een ongecontroleerde terugtocht.

9 september 1939: Overal achtervolging van de verslagen vijand.

11 september 1939; De vernietiging van grote Poolse eenheden is te verwachten. Vertwijfelde Poolse uitbraakpogingen.

Notities in het Duitse ‘Lagenbericht’.

De focus van dit boek ligt op nieuwe elementen rond het Duits-Poolse conflict. Elementen die  de laatste jaren door het vrijgeven van documenten, onder meer uit Russische archieven, inzichtelijk zijn geworden.

De nieuwe grenzen die in het Verdrag van Versailles vastgesteld werden waren een bron van spanning tussen Polen en Duitsland, er waren sterke anti-Poolse en anti-Duitse gevoelens over en weer. Het is niet zo bekend, maar ook in Engeland, Frankrijk en Italië hing een anti-Poolse stemming, Perry Pierik legt uit waarom dat was. 

Polen ging politiek gezien zijn eigen weg, onderhandelde met Europese landen en sloot zelfs in 1932 een niet-aanvalsverdrag met Rusland. In 1934 volgde een zelfde verdrag met Duitsland. Verdragen die niets waard bleken te zijn. 

Op 31 augustus 1939 overvielen Duitse SD-agenten in Pools uniform het radiostation van Gleiwitz. Er werd vervolgens een anti-Duitse radioboodschap uitgezonden. Hitler liet op 1 september weten dat Duitsland terugschoot. De Tweede Wereldoorlog was begonnen. Deze bekende gebeurtenis wordt hier nader bekeken. Er zijn bij dit verhaal nogal wat vraagtekens geplaatst, de meest radicale vraag is: ‘Heeft deze overval eigenlijk wel plaats gehad?’ Pierik belicht de zaak ‘Gleiwitz’ aan de hand van de nieuwste inzichten. 

Hoe stond Polen er vlak voor de oorlog voor? In ‘De Poolse oorlog’ wordt stil gestaan bij de Poolse oorlogsindustrie, de organisatie van de strijdkrachten en de kwetsbare spoorwegen en grenzen van Polen.

De veldtocht was op 7 september in wezen al voorbij, de weken daarna gebruikten de Duitsers om Polen onder controle te brengen.  Het is opmerkelijk dat Warschau ervan uitging dat Polen twee jaar zou kunnen standhouden. De Poolse luchtmacht heeft helemaal niet aan de strijd deelgenomen, op 1 en 2 september voerde de Luftwaffe dermate verwoestende aanvallen op de Poolse vliegvelden uit dat de luchtmacht uitgeschakeld was.

De Poolse veldtocht was voor Duitsland succesvol, desondanks waren er veel punten waaraan gewerkt zou moeten worden, pas bij operatie ‘Barbarossa’ zou blijken dat veel van de klachten die in deze veldtocht opdoken, maar die hier te overzien waren, structureel van aard waren, met alle gevolgen van dien.

Het succes van de Duitsers wordt in ‘De Poolse oorlog’ ook bekeken vanuit het standpunt van critici die beweren dat Duitsland gewoon veel geluk heeft gehad. Zo was de veldtocht te kort om bepaalde structurele problemen aan het licht te laten komen. Het falen van Frankrijk en Engeland was in het voordeel van de Duitsers en daar kwam dan nog het verraad van Rusland bij.

In tegenstelling tot latere fasen uit de oorlog bemoeide Hitler zich niet veel met de strijd, wel bracht hij veel frontbezoeken. Bezoeken die regelmatig met gevaar omgeven waren.

Een bijzonder deel van het boek behandelt een vergeten stuk diplomatieke geschiedenis; op verzoek van nazi-Duitsland neemt Nederland, met instemming van koningin Wilhelmina, de belangen voor Duitsland in Polen waar. 

Schokkend is het antwoord dat de Nederlandse ambassade geeft op de klacht van Polen dat Duitsland lukraak bombardeert en dat daarbij veel burgerdoden vallen. Nederland verdedigt de Duitse luchtmacht door te zeggen dat deze slechts militaire objecten aanvalt. Nederland benadrukt wel dat zij slechts boodschapper van de Duitse meldingen is, maar dan nog.

Deze inspanningen voor nazi-Duitsland worden door Pierik pijnlijk voor Nederland en Wilhelmina genoemd, zeker met het oog op mei 1940.

Vervolgens krijgt Wilhelmina-biograaf Cees Fasseur nog even een veeg uit de pan: ‘Bij historicus Cees Fasseur zullen we tevergeefs naar deze zaak zoeken.’

Het boek is rijk gevuld met foto’s, waaronder een aantal dat gemaakt is door soldaten.  De foto’s vertellen hun eigen verhaal, zo was ik onder de indruk van de prachtige houten noodbrug die op blz. 129 te zien is, een waar kunststukje. Dat paarden in deze oorlog nog een belangrijke rol speelden is te zien. Mensen nemen deze dieren mee een oorlog in, de dode paarden op een foto op blz. 141 laten weer eens zien dat de combinatie mensen en dieren voor dieren vaak geen goede zaak is. Een akelige blik. Je ontkomt bij het zien van de ellende, zoals de foto van een brandend dorp, niet aan de verschrikkingen die een oorlog voor burgers en militairen met zich mee brengt.

Achter in het boek zijn zo’n 85 bladzijden met kaarten opgenomen waarop van dag tot dag de ontwikkelingen van de strijd te volgen zijn. Het is mooi dat er zoveel ruimte voor deze kaarten is uitgetrokken, men had ook kunnen volstaan met een paar kaarten als voorbeeld. Het is nu aan de lezer in hoeverre deze gebruik maakt van dit materiaal. Ik heb ze, met een vergrootglas, bestudeerd. Waardevolle aanvullende informatie.

Met dit boek wordt de informatie betreffende de Duits-Poolse oorlog gedetailleerd uitgebreid. Een mooie aanvulling van het vele dat al over dit onderwerp geschreven is. 

De Poolse oorlog.

Perry Pierik.

2021.

Uitgeverij Aspekt.