De tombe van Floris V – Henk ’t Jong

Zijn bemoeienis met dorpelingen en hun problemen, zonder hun heren te raadplegen, en het feit dat hij die heren zelfs dwong om in te stemmen met zijn maatregelen heeft Floris V vanaf de vijftiende eeuw, ruim 120 jaar na zijn dood, de bijnaam Der keerlen god opgeleverd.

In de serie ‘Tastbaar verleden’ van Uitgeverij Omniboek verscheen onlangs ‘De tombe van Floris V’ geschreven door Henk ’t Jong. Enkele andere boeken uit de serie zie je aan het eind van deze recensie.

Inleiding van de recensie:

In het voorwoord wordt kritisch naar de Canon van Nederland gekeken. Die Canon is onder meer geschreven als basis voor het geschiedenisonderwijs op basisscholen. Al in de eerste vier zinnen van het canonvenster staan volgens ’t Jong zes fouten of onnauwkeurigheden.  Dat is heel vervelend, Graaf Floris V is echter in juni 2020 uit de Canon geschrapt dus de onnauwkeurigheden zijn weg, maar er ontstaat zo ook een groot gat in de Canon. Henk ’t Jong heeft met zijn boek ‘De dageraad van Holland’ gepoogd dat gat op te vullen. De schrijver vreest echter dat dat boek niet veel als lesmateriaal op de basisschool of in het voortgezet onderwijs gebruikt zal worden. Als leerkracht in het basisonderwijs deel ik de vrees van ’t Jong, ik weet dat de Canon op basisscholen geen grote rol speelt. Ik heb studiedagen over de Canon meegemaakt waar niet meer dan tien mensen aan meededen, en dat uit een gebied met tientallen basisscholen. Dat ‘De dageraad van Holland’ veel geraadpleegd zal worden is niet te verwachten.

Recensie:

’t Jong begint met een rondgang langs monumenten in Nederland, hij vangt aan met te zeggen dat Nederland nooit echt een land van indrukwekkende standbeelden voor vorsten, staatslieden en helden is geweest. Waar een beeld of afbeelding van Floris V te vinden is gaat het altijd om fantasie, we weten niet hoe hij er uit heeft gezien. Dus ook niet zoals op het paneel in de reeks Haarlemse gravenportretten. Portretten die we ook zien in het, eerder op deze site genoemde boek,  ‘Graven van Holland’.

Floris was anderhalf jaar oud toen zijn vader, Willem II, op 28 jarige leeftijd sneuvelde tijdens een expeditie tegen de Westfriezen. De verantwoordelijkheid voor zijn politieke opvoeding kwam nu bij een voogd te liggen. Nadat we in hoofdstuk drie kennis maken met de familie van Floris leren we in hoofdstuk vier zijn voogden kennen. De eerste voogd was Floris de Voogd, zo genoemd om hem te onderscheiden van Floris V. Floris de Voogd kwam in 1258 om tijdens een toernooi, evenals zijn vader en broer eerder. Resten van het grafbeeld van Floris de Voogd zijn te zien in de Koorkerk te Middelburg. (Daar foutief als dat van graaf-koning Willem II betiteld).

De positie van voogd van de jonge graaf werd zo belangrijk gevonden dat er in 1263 zelfs een veldslag tussen de officiële voogd en een door de Hollanders zelf benoemde voogd plaatsvond.  

Ook Floris trekt op tegen de Westfriezen, in ‘De Westfriese afrekening’ wordt hier over geschreven. De veldtochten van Floris verliepen succesvoller dan die van zijn vader. In dit hoofdstuk veel aandacht voor burchten die in opdracht van Floris V werden gebouwd. De burchten worden vergeleken met burchten uit Engeland en Frankrijk. De informatie gaat vergezeld van foto’s en veel plattegronden.

Over de opvoeding van Floris en over zijn huwelijk en gezin wordt kort en  feitelijk  geschreven, we leren onder meer dat zijn gezinsleven tragisch is geweest, van zijn negen kinderen overleefden slechts twee de kinderjaren: Margaretha en Jan, al werden die niet ouder dan een jaar of vijftien.

Het is goed om te weten dat Floris niet zomaar een graaf was, maar hij was rijksvorst, iemand die zijn lenen direct van de Keizer kreeg. Hij telde internationaal zeker mee.

Interessant is ook het deel waarin beschreven wordt hoe Floris V probeerde koning van Schotland te worden.

In de strijd tussen Engeland en Frankrijk kiest Floris partij voor de Engelsen, zijn zoon Jan is niet voor niets uitgehuwelijkt aan het Engelse hof en hij wordt er goed voor beloond. ’t Jong beschrijft het hele proces van deze tweestrijd waarin Floris op een goed moment van partij wisselt: hij gaat de Fransen steunen. De Franse koning belooft zelfs het deel van de bruidsschat die Floris al heeft ontvangen aan de Engelse koning, Edward, terug te betalen.

’t Jong is een kritisch schrijver, hij ontkracht in dit boek regelmatig verhalen die lang voor waar werden gehouden. Hij plaats kanttekeningen bij informatie zoals bij de resten van het grafmonument van Floris de Voogd, dat in de kerk in Middelburg aan Willem II wordt toegeschreven.

’t Jong laat vrijwel geen aspect uit het leven van Floris V onbesproken. We duiken dan ook diep in het tragische einde van de graaf, een einde dat vooraf werd gegaan door samenzwering en ontvoering.

Het hoofdstuk ‘Een tombe met ingewanden’ is wat je op een lp het ‘titelnummer’ zou noemen. In Alkmaar vind je dus het monument, het is uniek, maar ook verdacht. Interessant leeswerk over bijzondere gebeurtenissen.

Henk ’t Jong heeft het boek rijk gevuld met foto’s en zelf gemaakte, nauwkeurige, tekeningen van wapens van personen die in het boek voorkomen. Wie dat leuk vindt kan de plaatsen bezoeken die in het leven van Floris V een rol gespeeld hebben, wil je dat goed doen dat moet je ook naar Engeland.

De schrijver wil met dit boek laten zien dat het verhaal over het leven en de dood van graaf Floris V de moeite waard is om te leren kennen, en daarin is hij wat mij betreft glansrijk geslaagd.

De tombe van Floris V

Henk ’t Jong

2021

Uitgeverij Omniboek

Eerder verschenen van Henk ’t Jong: ‘De dageraad van Holland. De geschiedenis van het graafschap 1100-1300’ en ‘De oudste stad van Holland. Opkomst en verval van Dordrecht 100-1421.’