De hel van Husum – Theo Afman.

Dit verhaal beschrijft de lijdensweg van Tamme Afman in verschillende concentratiekampen, inclusief de onvermijdelijke gruwelijke details.  Het is al lezend misschien een schokkende ervaring, maar dat is niets vergeleken bij de ervaring die Tamme moest ondergaan.

Theo Afman in het voorwoord.

In het blog op deze site schrijf ik over de verschillende typen boeken die over de Tweede Wereldoorlog bestaan. De aangrijpendste zijn de getuigenboeken, hier komen mensen aan het woord die het leed zelf ondergaan hebben. De hel van Hussum is geen getuigenboek in de zin dat het verhaal door de schrijver zelf meegemaakt is. Omdat Theo Afman met familieleden van de hoofdpersoon, een oom van hem, gesproken heeft, schrijfsels van hem heeft gebruikt en diep in diens geschiedenis gedoken is komen enkele hoofdstukken wel in de buurt van een getuigenisverhaal.

Door het boek ‘Putten, de razzia en de herinnering’ van Madelon Keizer, zie de recensie op deze site, leerde ik over enkele buitenkampen van Neuengamme. Van de gevangen genomen Puttense mannen werden er veel via Neuengamme naar Ladelund getransporteerd. Een kleiner deel kwam in Husum terecht. In de geschiedenis van Husum spelen de gevangenen uit Putten geen grote rol. Net als Ladelund was Husum een kamp dat  opgezet was om arbeiders aan de ‘Friesenwall’ onder te brengen

De ‘Friesenwall’ moest een soort ‘Atlantikwall’ worden, maar dan zonder grote betonnen bouwwerken, in plaats daarvan moesten in de natte zware klei ruim drie meter diepe, vijf meter brede tankvallen gegraven worden.

Nadat Theo Afman, gepensioneerd accountant met een passie voor geschiedenis, informatie over concentratiekampen, waaronder Neuengamme en Husum, in handen kreeg besloot hij om zich verder in dit onderwerp te verdiepen, met name omdat zijn oom, die hij nooit gekend heeft, in Husum is omgekomen c.q. vermoord.

Aan de hand van opvallend veel informatie ontstaat een duidelijk beeld van deze oom; Tamme Afman.

Met dit boek wordt niet alleen een slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog aan de vergetelheid ontrukt, tevens krijgen we een goed beeld van hoe een willekeurig gezin zich door deze periode heen sloeg. 

We leren Tamme kennen als een jongen uit een milieu waarin doorleren vrijwel niet voorkwam. Tamme doet dat wel en wordt in april 1940 aangenomen bij een accountantskantoor. Hij volgt vervolgens cursussen boekhouden en handelsrekenen om zich verder te bekwamen. Zijn toekomst ziet er veelbelovend uit.

De Duitse bezetting verandert alles. Tamme duikt onder vanwege de Arbeitseinsatz. Hij wordt verraden en opgepakt. Tot voor kort was niet bekend wie hem verraadde, Theo Afman heeft dat raadsel op kunnen lossen en de verrader blijkt een bekende van de familie te zijn.

Via Amersfooort en Neuengamme komt Afman in Husum terecht. Dit kamp is in grote haast geïmproviseerd. Het ligt bijvoorbeeld ver van de arbeidsplaatsen, het is te klein en er zijn nauwelijks voorzieningen als het gaat om voedselverstrekking en hygiëne. De arbeiders moeten ’s ochtends bijna tien kilometer in hoog tempo lopen om bij ‘hun werk’ te komen, daarbij lopen ze hele stukken door weilanden en moeten over sloten springen. Na een dag zeer hard werken moeten ze het hele eind weer lopen, daarbij de overledenen meedragend.

Het kamp is gebouwd voor zo’n vierhonderd arbeiders, er worden er ongeveer 2500 in onder gebracht. In de ramen van de barakken zit geen glas en de ziekenbarak bestaat alleen in naam.

Husum is de hel op aarde, van alle buitenkampen heeft Husum het hoogste sterftecijfer. Het dagelijks leven in Husum wordt gedetailleerd beschreven en dat is weerzinwekkend.

Ook in dit boek lezen we dat de Nederlandse gevangenen niets van het Rode Kruis horen. Andere gevangenen ontvangen voedselpakketten, de Nederlanders niets! Dit heeft ook psychologisch grote gevolgen: ‘Men is ons vergeten.’ 

In ‘Putten, de razzia en de herinnering’ wordt stilgestaan bij het relatief hoge aantal sterfgevallen onder Nederlanders, er worden in dat boek verschillende redenen onderzocht. Ook Afman maakt melding van opvallend veel overleden Nederlanders, er zijn verscheidene theorieën over dit gegeven, maar geen sluitende.

De hel van Husum kent een rijkdom aan details betreffende de omstandigheden waarin Afman opgroeide, zijn leven tijdens de Tweede Wereldoorlog en de kampen waarin hij zat en geeft daarmee een beeld van het grote geheel. Tevens is het  een nauwgezette reconstructie van het leven van Tamme Afman. 

Complimenten voor de schrijver die hiermee een bewonderenswaardig geschiedenisboek aflevert.

De hel van Hussum – het oorlogsverhaal van mijn familie.

Theo Afman

Uitgeverij Namfa

April 2020

Zie ook op deze site:

Van naam tot nummer – slachtoffers van de Puttense razzia

Pieter Dekker en Gert van Dompseler

2014

Uitgeverij Louise

Putten – de razzia en de herinnering

Madelon Keizer

1998

Uitgeverij Bert Bakker – Amsterdam