De bus uit Dachau – Jos Schneider & Gijs van de Westelaken.

Dit boek verscheen voor het eerst eind jaren ’80. Het boek is het resultaat van naspeuringen door Jos Schneider en Gijs van de Westelaken, beide destijds redacteuren van het opinieweekblad Haagse Post.

Bus uit Dachau raakte al snel uitverkocht en was jarenlang bijna niet te vinden. Bij uitgeverij Balans verscheen in 2018 een nieuwe, luxe, bijgewerkte editie van het boek.

Bovenstaande informatie is afkomstig van de site: comite international dachau.com Als onderdeel van het Internationaal Dachau Comité kennen we in Nederland het Nationaal Dachau Comité. De websites van beide organisaties zijn up to date en bieden veel informatie.

De busreis van Dachau naar Nederland behelst een klein deel van het boek. Het gaat vooral over de mensen die in de bus zaten. Dachau was het eerste officiële concentratiekamp en het laatste dat bevrijd werd. Gaande het boek wordt weer eens duidelijk wat een duivelse praktijken er plaats vonden.

Het is boeiend om de geschiedenis van de gevangenen die met de bus terug reizen te lezen, enkelen begonnen  met simpel verzetswerk, suiker in een benzinetank doen en dat soort werk, en gingen  verder met zwaarder verzetswerk. 

De eerste die genoemd wordt is Nico Rost, het is ironisch dat Rost in de jaren twintig in Berlijn ging wonen vanwege zijn bewondering voor de cultuur van Duitsland. Al in 1923 kon het gebeuren dat Rost een joodse vriend niet op bezoek mocht ontvangen omdat de huisbaas geen joden in zijn huis wilde hebben.

Na de bevrijding van het kamp wordt een Amerikaanse soldaat gevraagd een barak in te komen, hij moet als bewijs dienen dat de geallieerden er echt zijn. De soldaat is verlegen, onhandig en heeft moeite zijn ontroering te verbergen en zijn tranen in te houden. Als hij de barak uit is, begint hij te braken.

Hans Teengs Gerritsen is een Nederlandse gevange die door de Amerikanen tot luitenant wordt benoemd. Hij moet met anderen helpen bij het opsporen van de overgebleven gevangenen in het kamp. Nogal wat ss’ers hebben zich vermomd, sommige officieren als gewone soldaat, sommige hebben kampkleding aangedaan. De enige die hen herkennen zijn hun ex-slachtoffers. Wanneer ze gesnapt worden roepen ze: “Niet schieten”, maar er is weinig plaats voor medeleven.

Noemenswaardig is het feit dat de Nederlandse regering  geen aandacht had voor de Nederlandse gevangen in Dachau. De latere groothertog van Luxemburg komt zijn landgenoten persoonlijk ophalen, Zweden heeft al maanden voor de bevrijding van het kamp Denen en Noren vrijgekocht, Frankrijk stuurt na de bevrijding van het kamp een groot konvooi, en vertegenwoordigers van landen dienen zich aan om hun gevangenen naar huis te begeleiden.

Nederland laat echter niets van zich horen! Dit was niet voor het eerst, via het nationale Rode kruis was er ook nooit een voedselpakket gestuurd. 

Nico Rost schrijft hierover in zijn dagboek: “De Belgen, Polen en Fransen ontvangen geregeld. Soms tweemaal per week. Er stierven en sterven thans dagelijks in Dachau Nederlanders van honger en ondervoeding die waarschijnlijk niet gestorven waren wanneer we geregeld Rode Kruis paketten ontvingen.” De kwalijke rol van de Nederlandse regering komt regelmatig ter sprake. 

Het boek biedt een droef makende inkijk in het kampleven. Zo leefden veel Nederlandse geestelijken buitengewoon luxe dankzij zendingen speciaal voor hen. Het is diep treurig om bijvoorbeeld het menu te lezen dat samengesteld was voor de Konninginedagviering. Een feestmaal! Nico Rost schrijft: ”Dat er op Block 26 kastjes zijn waarin zoveel brood opgestapeld ligt dat er een groot gedeelte van reeds verschimmeld was, terwijl, en dat moeten de eigenaars toch weten, een barak verder, op nog geen drie meter afstand, honger, ontzettende honger heerst, is niet te verontschuldigen.” 

Hoe de busreizigers hun tijd in het concentratiekamp verwerken komt ook aan bod. Het kampsyndroom zorgt ervoor dat enkelen nooit meer ‘gewoon’ in het leven kunnen staan.

Een aanrader.

De bus uit Dachau. 

Jos Schneider & Gijs van de Westelaken. 

Uitgeverij Balans. 

ISBN 978 94 600 3830 3