Kasteel de Boekhorst – Jan van der Elst en Maud Mommers.

De geschiedenis van een Hollands pronkjuweel.

Er is een tijd geweest dat, in wat nu Nederland is, veel kastelen stonden. In de huidige duin- en bollenstreek is de ruïne van Teylingen, vooral bekend vanwege Jacoba van Beieren, een voorbeeld. Honderden jaren lang heeft er ook een kasteel in Noordwijkerhout gestaan, kasteel de Boekhorst. In zijn voorwoord schrijft de Noordwijkse locoburgemeester en cultuurwethouder, Sjaak van den Berg, dat je de naam Boekhorst in Noordwijk nog veel tegenkomt. Dat is vooral in Noordwijkerhout, maar ja, die plaats maakt sinds 2020 deel uit van de gemeente Noordwijk, waar dan wel weer een nieuwe wijk en een straat de naam Boekhorst dragen. Namen uit het boek als Leeuwenhorst, Langeveld en Bronkhorst zijn in deze streek ook bekend.

Is dit boek alleen interessant voor inwoners uit Noordwijk en omgeving? Zeker niet, wie geïnteresseerd is in de  geschiedenis van Holland, de kastelen en de graven zal dit werk ook kunnen waarderen. De eigenaren van de Boekhorst hebben hun stempel op de Hollandse geschiedenis gedrukt, ze vervulden vaak belangrijke functies. 

Het boek begint met de bekende Floris V, hij schonk Aleidis, zijn achternicht, en haar man in 1273 een iets ten noorden van Noordwijkerhout gelegen duingebied dat bekend stond als de Boekhorst. Wanneer het kasteel gebouwd is is onbekend, maar de schrijvers gaan er vanuit dat dat niet lang na 1273 gebeurd is.

Na Aleidis en haar man volgt een stoet kasteelheren, van veel daarvan wordt in het begin van het boek niet veel meer dan de naam genoemd. Later in het boek wordt het interessanter, er wordt dan meer vermeld over de eigenaren. 

Kasteel Boekhorst heeft het één en ander meegemaakt, aan het einde van de 14^e eeuw werd het zelfs op last van de graaf van Holland, Albrecht van Beieren, afgebroken. Hij verdacht de kasteeleigenaar, Jan van Kronenburg,van betrokkenheid bij de moord op zijn favoriete minnares. Jaren daarvoor had hij het kasteel al verbeurd verklaart, de kasteeleigenaar had niet de huldeblijk gebracht die van hem als kasteelheer verwacht werd, Albrecht van Beieren schonk het kasteel vervolgens aan zijn raadsheer, de eerder genoemde Jan van Kronenburg. Toen de verhoudingen tussen Albrecht van Beieren en Jan van Kronenburg, al na twee jaar, hersteld waren werd het kasteel opnieuw opgebouwd.

Er is ruim aandacht voor Andries van Bronkhorst  en zijn, op Boekhorst geboren vrouw, Anna van Vliet. Zij hebben als eigenaren veel voor het kasteel betekent. Andries was lid van het hoogheemraadschap van Rijnland. Het hoogheemraadschap vergaderde iedere zaterdag in Leiden.  Daarbij werd door de heren, die vaak ook gasten meebrachten, flink gegeten en gedronken, we lezen hierover: ‘Vanwege de pompeuze braspartijen werd de hoogheemraden overnachting aangeboden om hun roes in het logement rustig te kunnen uitslapen.’ Bijzonder. Andries was erg rijk en leende geld tegen hoge rente uit, ook aan het hoogheemraadschap! Andries en Anna liggen begraven in de Witte Kerk in Noordwijkerhout.

In de 17^e eeuw kwam er een ‘bescheiden bedevaart van kunstenaars naar kasteel de Boekhorst op gang.’, hieraan danken we enkele fraaie afbeeldingen. 

Hoofdstuk 8 behandeld de verkoopakte waarmee Boekhorst in 1785 te koop werd aangeboden. Er verschenen advertenties in de kranten. Het bolwerk in de duinen werd enthousiast aangeprezen, de schrijvers kunnen echter alle claims weerleggen. Eén voor één worden de prachtige aanbevelingen onderuit gehaald. Boekhorst stelde niet zo veel meer voor.  Toch werd het kasteel nog een aantal keer gekocht en verkocht. Voor enkele kopers was vooral het recht om de titel ‘Heer van de Boekhorst’ te mogen voeren een belangrijke reden tot aankoop, anderen ging het vooral om de jachtgronden die bij Boekhorst hoorden. Geen van hen maakte Boekhorst tot hoofdverblijfplaats.

Voor het fraaie poortgebouw kwam eind negentiende eeuw een boerderij in de plaats, we komen weer een bekende Noordwijkerhoutse naam tegen als we lezen dat de boerderij in 1897 bewoond werd door Job Pennings.

Een leuk detail betreft de wapensteen van het kasteel. Deze wapensteen is zo goed als zeker het enige wat rest van het kasteel en bevindt zich in een woning in het centrum van Noordwijkerhout. De steen is gemetseld boven een schouw.

De lijst met geraadpleegde literatuur is indrukwekkend en dit boek geeft veel interessante kennis. Het werk is voorzien van veel kaarten, oude foto’s en tekeningen.

Eén van de schrijvers heeft een website waarop onder meer informatie over dit, en zijn vorige boek dat ook over deze streek handelt, te vinden is. janvanderelst@sophiahistoria.nl

Kasteel de Boekhorst.

Jan van der Elst en Maud Mommers.

Uitgeverij aspekt.

2020.

Wanneer slaven ter sprake komen wordt steeds vermeld of het om witte- dan wel zwarte slaven ging. Deze vermelding zal voortkomen uit de uitgangspunten van de schrijvers, aan het eind van de inleiding schrijven zij: ‘Het is in ons tijdsgewricht geenszins ongebruikelijk om de vaderlandse cultuur- en geschiedenis in zwarte bewoordingen weg te zetten. We hebben daarbij de indruk dat elementaire historische kennis en bijbehorend inzicht geregeld ontbreken. Bovendien lijkt een nuchtere vergelijking met andere culturen, en hun geschiedenis momenteel allerminst tot de levenskunst te behoren. Om deze reden achten wij deze monografie ook in maatschappelijk en educatief opzicht van groot belang.’