De zeven steden – Violet Moller.

Said al-Andalusi onderscheidt twee soorten mensen: zij die aan de wetenschap hebben bijgedragen en zij die dat niet hebben gedaan.

Said al-Andalusi- Rechter in Toledo, leraar en auteur.

Hoe zijn klassieke ideeën eeuwenlang doorgegeven? Antieke ideeën die aan het begin van de middeleeuwen al duizend jaar oud waren, teksten van Plato en Aristoteles, er is veel  bewaard gebleven. Maar hoe? 

Violet Moller beschrijft niet alleen hoe de klassieke ideeën overleefden, maar ook hoe de wetenschap zich heeft ontwikkeld tussen de klassieke oudeheid en de renaissance. Toen eenmaal de boekdrukkunst voor snelle vermenigvuldiging van boeken zorgde kon de enorme hoeveelhied overgeleverde geschriften breed verspreid worden.

In het boek wordt aandacht besteedt aan plekken die bij de uitwisseling van gedachten een belangrijke rol hebben gespeeld, en aan de ontwikkeling die die plekken hebben meegemaakt. Moller heeft zich geconcentreerd op een paar specifieke teksten en is de route na gegaan die ze door allerlei kenniscentra hebben gevolgd.

In de inleiding schrijft de schrijfster: ‘Voor mij is de iedeeëngeschiedenis altijd het meest fascinerende aspect van ons verleden geweest. Erachter komen hoe mensen omgingen met fundamentele vragen over onze planeet en het universum, hoe ze hun theorieën doorgaven aan latere generaties en de grenzen van onze kennis verlegden is buitengewoon boeiend.’ 

Het verhaal begint bij het allereerste begin, de tijd toen Euclides, Ptolemaeus en Galenus hun boeken schreven. Hoe werden de eerste kopieën gemaakt en gedistribueerd?

In Alexandrië is de gedachte geboren om op één plek alle beschikbare kennis bijeen te brengen door een exemplaar van alle bestaande teksten aan te schaffen. Wat een prachtige ambitieuze gedachte. Het deed mij gelijk denken aan een personage uit het boek De walging van Jean Paul Satre, daar is een man, door de hoofdpersoon de ‘Autodidact’ genoemd, bezig alle boeken van de bibliotheek in Bouvillete lezen.

In het boek komen veel geleerden ter sprake, opvallend is dat ze vaak een brede wetenschappelijke belangstelling en kennis hadden, Abbas ibn Firnas, de ‘Leonardo da Vinci’ van islamitisch Spanje bijvoorbeeld, gaf les in wiskunde en muziek, hij schreef poëzie, bedacht een slimme manier om bergkristal te bewerken, bedacht en construeerde instrumenten waaronder een waterklok, een armillarium (gebruikt door astronomen) en een planetarium. Verder is hij beroemd omdat hij een poging om te vliegen ondernam, een poging die hij wonderbaarlijk genoeg overleefde.

Helaas komen we ook periode van verval tegen, periode waarin mensen aan de macht waren die als dictator besloten wat wel en niet mocht, met als gevolg onder meer de onvermijdelijke boekenverbrandingen. Het is onthutsend en verdrietig om te lezen hoeveel boeken er in de loop der tijd zijn vernietigd.

Violet Moller heeft een mooie soepele schrijfstijl, lees bijvoorbeeld deze zin: ‘Venetië lijkt bevroren in de tijd, een historisch pretpark waar de moderne wereld niet echt binnenkomt, een plek waar schoonheid en oudheid de boventoon voeren, waar zelfs verval doordrenkt is van pracht.’ 

Het boek eindigt bij Venetië omdat deze stad al snel na de uitvinding van de boekdrukkunst vestiginsplaats van vele drukkerijen werd. De geschriften over het sterrenstelsel, over de geneeskunde en vele andere onderwerpen werden nu wijdverspreid. Er verschenen zelfs astronomische jaarboeken die heden ten dage nog door NASA worden uitgebracht en gebruikt.

De zeven steden is een indrukwekkend werk, Moller heeft een grote hoeveelheid bronnen geraadpleegd, en de informatie verwekt tot een boeiende studie, bevolkt door bijzondere, kleurrijke personages.

De zeven steden.

Violet Moller

2019 (zesde druk 2021).

Meulenhoff